KAYGI (ANKSİYETE) BOZUKLUKLARI
Kaygı bozukluğunun temel özelliği, kişinin gündelik hayatta karşılaştığı olaylarla ilgili olarak, engelleyemediği aşırı bir endişe ve kuruntulu beklenti (evham) içinde olmasıdır. Gün boyunca, normal bir insanda da çeşitli olaylar veya düşünceler karşısında anksiyete gözlenebilir (örneğin; sınava girmeden önce, karşı cinsten hoşlandığı biriyle konuşurken vs). Anksiyete kişiyi içsel ve dışsal tehditlere karşı uyarır; bu açıdan bakıldığında hayat için kurtarıcı bir niteliği vardır. Tehditten korunmak ya da sonuçlarını azaltmak için kişiyi gereken adımları atması için hazırlar.
Anksiyetenin bir ruhsal hastalık belirtisi olması için verilen uyarıya şiddet ya da süre olarak uygunsuz bir yanıt olması, sık tekrarlaması ve kişinin mesleki veya sosyal açıdan işlevselliğini bozuyor olması gerekmektedir.
FOBİLER
Bir duruma ya da objeye yönelik, her karşılaşmada ortaya çıkan panik duygusu/ yoğun anksiyetedir. Kişinin kendisi de korkularını mantıksız ve abartılı bulur. Kişi, korktuğu şeyden kaçınır, bu korkusu işlevselliğini, sosyal ilişkilerini, mesleki performansını etkiler. Sosyal fobi ve özgül fobi olmak üzere ikiye ayrılır.
Sosyal Fobi: Başkalarının varlığı ile ilgili mantıklı olmayan, ısrarlı bir korkudur. Sosyal fobik kişi başkaları tarafından değerlendirilebileceğini düşündüğü durumlardan kaçınmaya çalışır. Bu durum kişinin yaşamını ciddi anlamda sınırlandırabilir. Öyle ki topluluk karşısında konuşmak, performans sergilemek, dışarıda yemek yemek yani başkalarının olduğu yerde herhangi bir iş yapmak aşırı derecede kaygı oluşturur. Bu durum kişinin olağan günlük işlerini, mesleki işlevselliğini (ya da eğitimiyle ilgili), toplumsal etkinliklerini ve sosyal ilişkilerini ciddi anlamda bozar.
– En sık görülen psikolojik rahatsızlıktır.
– Erken yaşlarda başlar.
– Başka psikolojik rahatsızlıklarla görülme oranı yüksektir.
Özgül Fobi: Belirli bir nesne ya da durumla karşılaşınca ya da karşılaşma beklentisi olduğu zaman ortaya çıkan asılsız korkulardır. Korku bir nesne ya da durumun bir yönünden korkma olabileceği gibi (Örn; kaza yapacağını düşündüğü için uçağa binmeme, başına bir şey geleceğini düşündüğünden asansör kullanmama vb.) korkulan nesne ile karşılaşınca meydana gelebilecek kontrolünü kaybetme, paniğe kapılma, bayılma sonuçlarından kaygı duyma şeklinde de ortaya çıkabilir.
–Erken yaşta başlar.
-Kadınlarda görülme oranı erkeklere nazaran daha fazladır.
-Korku yaratan nesne ya da durumdan kaçınma kişi için çözümdür.
PANİK BOZUKLUK (PANİK ATAK)
Ani ve nedeni açıklanamayan belirtiler nöbetinin mevcut olduğu bozukluktur. Bunlar;
-Nefes almada güçlük – Terleme
-Kalp çarpıntısı – Titreme
-Göğüs ağrısı – Aşırı korku
-Boğulma hissi – Korkunç bir şey olacakmış hissi
-Mide bulantısı – Ölüm korkusu
-Baş dönmesi – Kontrolü kaybetme korkusu
-Kendini ortama yabancı hissetme – Delirme korkusu
Panik nöbetler çok sık ortaya çıkabilir, bazen haftada bir ya da daha sık olabilir. Genellikle 10 dakika içerisinde en yoğun belirtiler ortaya çıkar ancak saatlerce de sürebilir. Kişide gelecek nöbetlerle ilgili endişe ortaya çıkar. Çoğunlukla bu nöbetler sırasında hastanelerin acil servislerine başvurulur.
-Kadınlarda erkeklere oranla daha yüksektir.
-Genellikle erken yetişkinlik döneminde (20-40 yaş) ortaya çıkar.
GENELLEŞMİŞ KAYGI BOZUKLUĞU
Genelleşmiş kaygı bozukluğu olan birey çoğu kez önemsiz şeylerle ilgili olarak sürekli bir kaygı içerisindedir. Her çeşit konuda kronik ve kontrol edilemez bir endişe söz konusudur. Örneğin birey çocuğunun başına gelebilecek bir kazadan dolayı sürekli dehşet içinde olabilir. Belirtileri;
-Gerginlik -Yorgunluk
-Uyku düzensizliği -Dikkat dağınıklığı
-Unutkanlık -Sabırsızlık-kızgınlık
-Huzursuzluk -Sürekli endişe hali
Bu kişiler sürekli kötü bir şey olacak duygusu ve korkusunu yaşarlar. Bu nedenle sürekli tetiktedirler ve sıkıntılıdırlar. Anksiyetenin tüm belirtilerini yaşarlar.